Wydawnictwa drukowane
↑↓
Drukowane materiały informacyjne o prawnikach w dużej części są bez większych problemów dostępne dla przeciętnego klienta - zwłaszcza książki telefoniczne, adresowe i teleadresowe. Ostatnio dostępne stały się również rankingi firm prawniczych publikowane w codziennej prasie (np. ranking "Rzeczpospolitej" czy bardziej specjalistyczny "Monitora Prawniczego"). Publikuje się również w tzw. czasopismach opinii (np. "Polityka", "Wprost", "Newsweek") artykuły dotyczące rynku usług prawniczych oraz samych zawodów prawniczych, dostarczające informacji o strukturze tego rynku, jego segmentacji i warunkach rynkowych.
W bardziej ograniczonym zakresie dostępne są dla przeciętnego klienta skorowidze i listy prawników, a także listy informacyjne czy foldery i broszury firm prawniczych. Ich dystrybucja może być ograniczona, choć ostatnio ulega to korzystnej dla klientów zmianie. W coraz większym bowiem stopniu poszczególne firmy prawnicze wydają i rozpowszechniają materiały na swój temat. Z kolei niezależne wydawnictwa dostrzegają również potencjalny rynek drukowanych materiałów o prawnikach. Stąd w ofercie wydawniczej pojawiają się co jakiś czas skorowidze i listy prawników. Pewną aktywność przejawiają również na tym polu poszczególne korporacje prawnicze.
Ocena zawartości materiałów drukowanych pod względem treści, stopnia szczegółowości i dokładności, a także rzetelności, rzeczowości i jakości może być zróżnicowana. Wynika to z faktu, iż wydawcy stosują własne, często nieporównywalne, kryteria zbierania, podziału i prezentacji informacji. W szczególności dotyczy to stosowanych przez wydawców kryteriów klasyfikacji „specjalizacji” prawnika. Brak jest jednolitej i powszechnie stosowanej metodologii w tym zakresie, nie mówiąc już o tym, iż „specjalizacja” w warunkach polskich to bardziej preferowany obszar praktyki zawodowej niż niezależna weryfikacja i ocena kompetencji.
Mogą tu zatem powstawać zniekształcenia informacyjne, o ile takiego przyporządkowania dokonuje sam wydawca bez konsultacji z prawnikiem, a nawet w przypadku, gdy dokonuje jej pierwotnie prawnik, a ostateczny jej kształt nadaje wydawca. Ma to wpływ na szybkość uzyskiwania, informacji – niekiedy potrzeba wkładu pracy własnej klienta, by wyabstrahować z tych materiałów interesujące go informacje (zestawienia), czy zapewnić porównywalność informacji.
Lepiej pod tym względem wypadają skorowidze i listy zawodowe, a także listy informacyjne, foldery i broszury oraz rankingi firm prawniczych. Wadą tych materiałów jest jednak to, iż stosunkowo szybko mogą tracić one na aktualności i kompletności, jeżeli nie są okresowo aktualizowane (np. książki telefoniczne). Nie wszystkie też są tworzone i redagowane w sposób przystępny, zrozumiały i czytelny dla klienta. Tam bowiem, gdzie dominuje terminologia zbyt fachowa, złożona językowo, pozbawiona elementów graficznych, nie ma szansy na zdobycie skupienia i zainteresowania klienta. Na korzyść klienta działa fakt, iż przeważająca część takich wydawnictw jest dostępna bezpłatnie, co obniża koszty poszukiwania prawnika.
Serwis telefoniczny
↑↓
W Polsce – poza biurami numerów – pojawiły się już profesjonalne i komercyjne serwisy informacyjne o prawnikach i kancelariach prawniczych (infolinie). Prowadzają je przedsiębiorcy, którzy gromadzą i udostępniają takie informacje zainteresowanym. Ci ostatni, dysponując informacjami, mogą nawiązać kontakt z interesującym ich prawnikiem.
Z punktu widzenia klienta infolinie mają tę zaletę, że są bezpłatne (oczywiście nie licząc kosztu połączenia telefonicznego). Pozwalają również uzyskać informacje pogrupowane wedle pewnych kryteriów (np. miejsce prowadzenia praktyki, obszar prowadzonej praktyki). Opłaty za umieszczenie informacji w serwisie ponoszą sami prawnicy. Pewnym ograniczeniem w korzystaniu z usługi tego rodzaju może być ich pojemność informacyjna, tzn. liczba konkretnych osób, których dane są zawarte w takim serwisie. Im większa ich liczba, tym serwis jest bardziej powszechny i użyteczny. Nie można jednak wykluczyć, że tą drogą klientowi nie uda się dotrzeć do interesującego go prawnika, jeśli ten nie korzysta z infolinii w celu udostępniania informacji o sobie. Wśród prawników nie jest to bowiem jeszcze bardzo rozpowszechnione.
W polskiej rzeczywistości nie stworzono dotychczas ogólnopolskiego serwisu telefonicznego o prawnikach zawierającego kompletne (w podstawowym choćby zakresie) dane o wszystkich prawnikach czy kancelariach lub znaczącej ich liczbie, gromadzone, przechowywane i udostępnianie wedle jednolitego standardu. Wydaje się, że jest to kwestia przyszłości.
Zasadniczymi korzyściami dla klienta poszukującego prawnika za pomocą serwisów telefonicznych są: powszechna dostępność tego środka porozumiewania się na odległość, wygoda i łatwość użycia, szybkie i stosunkowo łatwe uzyskiwanie informacji, możliwość korzystania przez 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę.
Istnieje ponadto możliwość skorzystania z szeregu usług dodatkowych polepszających warunki komunikacji z prawnikiem. Istotną ich zaletą jest również to, że koszt ich nabycia, instalacji i używania (w efekcie zaś koszty pozyskania informacji lub nawiązania kontaktu z prawnikiem) są niższe niż innych, bardziej technologicznie zaawansowanych środków komunikacji. Usługi te dają również szansę na znaczącą poprawę rzetelności, rzeczowości i jakości przekazywanych informacji, gdyż ich treść jest kształtowana przez samych prawników i może podlegać łatwej, okresowej aktualizacji.
Ze względu na zalety telefonu jako środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość serwisy telefoniczne, a w szczególności infolinie, mają przed sobą perspektywy rozwoju. Prawie każdy klient dysponuje telefonem, nie wszyscy mają natomiast inne możliwości komunikacji z otoczeniem (np. za pomocą komputera). Z drugiej strony rozwój technologii telekomunikacyjnej, w szczególności umożliwiającej integrowanie telefonu z innymi formami komunikacji (np. komputerem czy dalej z Internetem) stwarza nowe warunki korzystania z tego narzędzia. Jego niezwykłą zaletą jest bowiem to, że można go używać nie tylko stacjonarnie, ale również mobilnie (w ruchu) oraz w miejscach, w których nie ma dostępu do komputera. Coraz częściej zresztą sam dostęp do komputera nie jest konieczny – wystarcza sam telefon.
Jako pewne niedogodności serwisu telefonicznego dla klienta poszukującego prawnika można wskazać krótkotrwałość i ulotność tej formy kontaktu, gdzie poza automatyczną sekretarką i pocztą głosową nie ma możliwości przechowywania i gromadzenia informacji. Nadto ciągle jeszcze wysokie koszty połączeń telefonicznych powodują znaczący wzrost nakładów finansowych związanych z uzyskaniem kontaktu z prawnikiem za pomocą tego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Istotną barierą jest jeszcze sama postać i forma telefonicznego udostępniania informacji, gdyż zazwyczaj można w ten sposób otrzymać tylko podstawowe dane teleadresowe (pierwszy kontakt). Dalszy zaś kontakt, nawet drogą telefoniczną, nie jest z reguły wystarczający do dokonania wyboru prawnika.
Komunikacja elektroniczna
↑↓
Podstawową zaletą wydawnictw elektronicznych o prawnikach, w ramach komunikacjii off-line, jest z punktu widzenia klienta duża ilość informacji dostępna w jednym miejscu (zbiór informacji), możliwość dostępu i poszukiwania wybranych informacji wedle określonych kryteriów w całym ich zbiorze bez konieczności całego jego przeszukiwania, możliwość tworzenia zestawień informacji, duża szybkość dostępu do informacji, a także łatwa i przyjazna obsługa.
Jeżeli przy tym zawarte w tych wydawnictwach informacje są okresowo aktualizowane, nie tracą one na wartości. Korzystanie z wydawnictw elektronicznych wymaga jednak posiadania lub dostępu do komputera z wbudowanym odtwarzaczem lub innych urządzeń pozwalających na ich odtwarzanie. W przeciwieństwie do wydawnictw drukowanych (a także serwisów telefonicznych) są one rozpowszechniane odpłatnie, co zwiększa koszty poszukiwania prawnika.
W Polsce dostępne są płyty CD z utrwalonymi książkami telefonicznymi, adresowymi i teleadresowymi, najczęściej tzw. Żółte Strony (np. wydawane przez Polskie Książki Telefoniczne, Panoramę Firm i inne wydawnictwa). Płyty takie są również czasami dystrybuowane jako wkładki do dzienników lub czasopism, a także rozpowszechniane jako upominki promocyjno-reklamowe. W szczególności obejmują one dane teleadresowe prawników (np. w ramach usług PomocPrawna.info).
Komunikacja on-line stanowi istotny krok naprzód w poszukiwaniu prawnika. Zapewnia ona użytkownikom nie tylko ciągły, łatwy, szybki, niezawodny, w miarę aktualny i stosunkowo tani dostęp do różnych zasobów informacji zapisanych w komputerach, w szczególności w postaci elektronicznych baz danych, ale również umożliwia komunikację dwustronną (wchodzenie w interakcje z prawnikiem).
Z punktu widzenia klienta poszukującego prawnika komunikacja on-line ma jeszcze wiele innych zalet takich jak globalny zasięg, duża szybkość przekazu informacji, możliwość regulowania czasu wysyłania informacji (natychmiast lub z planowym opóźnieniem). Cechuje ją duża precyzja i elastyczność (pisząc wiadomość można łatwiej skoncentrować się na jej istocie i przedstawić rzeczowo o co chodzi; możliwość wysyłania i otrzymywania wiadomości w dowolnym czasie tj. 7 dni w tygodniu przez całą dobę, a także z w zasadzie z dowolnego miejsca, gdzie istnieje odpowiednie połączenie, co oszczędza czas i zmniejsza koszty psychologiczne w kontakcie w prawnikiem), nadto duża efektywność ekonomiczna (mniejsze koszty komunikacji w porównaniu np. z telefonem, co zmniejsza koszty finansowe w kontakcie z prawnikiem).
Komunikacja on-line umożliwia również gromadzenie i przechowywanie wiadomości, jeżeli adresat jest nieobecny lub nie może natychmiast czy szybko odpowiedzieć. Cechuje ją również duża kompresja wymienianych wiadomości (zmniejszenie objętości wiadomości nawet w przypadku, gdy są pojemne). W efekcie poprzez umiejętne wysyłanie i odbiór wiadomości klient może znaleźć interesującego go prawnika, nawiązać z nim kontakt na odległość oraz uzyskać pożądane informacje o prawniku, jego kancelarii i warunkach ewentualnej współpracy.
W rzeczywistości największe zastosowanie komunikacji on-line w warunkach polskich związane jest z wykorzystaniem jej środków w ramach Internetu. Praktyczne jej aplikacje funkcjonują właśnie w tej globalnej sieci komputerowej i w związku z tym zostaną opisane poniżej.
Informacyjne serwisy internetowe, e-Serwis, e-Kancelaria
↑↓
O sile Internetu i innych środków, które wykorzystują Internet, w przypadku osoby poszukującej prawnika decydują nie tylko wszystkie te korzyści, które wymieniliśmy przy okazji oceny serwisu telefonicznego i komunikacji elektronicznej off-line i on-line, ale przede wszystkim jego zasobność, aktualność, interaktywność, integratywność, efektywność i stosunkowo duża powszechność.
W sieci www jest zawartych tyle zasobów informacji o prawnikach, ile za pomocą innych środków komunikacji trzeba by przekazywać latami. Wynika to z dużej szybkości udostępniania tego zasobu (zwłaszcza szybkości przekazu informacji). Z tym związana jest z kolei możliwość stałej i ciągłej aktualizacji zawartości (nawet w czasie rzeczywistym). Sieć www nie stanowi też produktu nastawionego na masowego odbiorcę, ale zaspokaja indywidualne potrzeby i wymogi użytkowników, co ma duże znaczenie w branży prawniczej. Tworzy interaktywny i wielokierunkowy kanał komunikacyjny pozwalający nie tylko na samo uzyskanie informacji, względnie nawiązanie kontaktu, ale również na aktywny udział klienta w relacji z prawnikiem poprzez wysyłanie informacji, zapytań, żądań, uwag, załatwianie innych spraw, wreszcie na zakup usługi.
Sieć jest przyjazna dla innych środków komunikacji (np. baz danych, telefonu, telewizji), a dzięki integracji z nimi rozszerza i pogłębia swoje możliwości techniczne, technologiczne, informacyjne, usługowe itd. W efekcie oszczędza czas i nakłady przeznaczane na uzyskanie informacji o prawnikach, poprawia rzetelność, rzeczowość oraz jakość i kompletność samych informacji. Poprzez zaś to, iż sieć www staje się coraz powszechniejsza i zwiększa zarówno swój zasięg globalny, jak i liczbę użytkowników, jej dostępność stale wzrasta.
Ograniczeniem Internetu są jeszcze nadal bariery techniczne (brak możliwości podłączenia do sieci na określonych obszarach Polski), ekonomiczne (znaczące koszty zakupu komputera i dostępu do Internetu z punktu widzenia budżetu przeciętnego klienta), cywilizacyjne (brak umiejętności posługiwania się komputerem i innymi urządzeniami koniecznymi do korzystania z Internetu), a w pewnym stopniu nawet psychologiczne (brak osobistego kontaktu z prawnikiem, co dla niektórych klientów może stanowić utrudnienie w podjęciu decyzji). Z drugiej strony sieć nie jest jeszcze powszechnie używana przez wszystkich prawników, choć to się zmienia i będzie zmieniać w kierunku coraz większej obecności prawników w sieci.
W realiach polskich serwisy internetowe są, jak się wydaje, obok komunikacji społecznej oraz wydawnictw drukowanych, najpowszechniejszym sposobem poszukiwania prawnika. Dość duża liczba potencjalnych klientów ma już dostęp do sieci i aktywnie z niego korzysta. Z drugiej strony sami prawnicy oraz ich firmy i organizacje rozpowszechniają w ten sposób informacje na swój temat.
W zasadzie wszystkie większe portale komercyjne (np. Onet, Interia, Hoga, Wirtualna Polska) zawierają w mniejszym lub większym stopniu informacje poświęcone prawnikom i ich korporacjom zawodowym (dane teleadresowe, przewodniki po kancelariach, linki do serwisów korporacyjnych i firmowych) oraz usługom prawnym (witryny eksperckie typu "jak znaleźć dobrego prawnika" czy "jak szukać odpowiedniego prawnika", przewodniki po usługach prawniczych, fora oraz grupy i listy dyskusyjne poświęcone tym usługom, a także ankiety i sondy na ten temat, linki do innych źródeł z tego zakresu). Są to albo zasoby własne albo odesłania do innych stron. Z reguły jednak dane w nich zawarte oscylują wokół pewnego poziomu ogólności, zaś szczegółowość, kompletność, aktualność i jakość informacji uzyskiwanych w interesujących klienta dziedzinach i poszczególnych zagadnieniach może pozostawiać sporo do życzenia. Portale stanowią jednak dobry początek dla klienta niezorientowanego w temacie lub niemającego większych doświadczeń z prawnikami. Ich zaletą jest system odesłań do innych stron w sieci oraz możliwości korzystania z połączonymi z nimi wyszukiwarkami, bazami danych, a także narzędziami służącymi do nawiązywania kontaktów z prawnikami (np. możliwość założenia własnej wirtualnej skrzynki pocztowej).
Swoje portale w sieci mają również korporacje zawodowe adwokatów, radców prawnych i notariuszy w skali krajowej i regionalnej (poszczególne izby okręgowe). Informacje na nich udostępniane można z grubsza podzielić na dotyczące oraz niedotyczące członków korporacji, przy czym przeważać zdaje się pierwsza grupa informacji.
Z punktu widzenia potencjalnych klientów poszukujących prawnika oprócz ogólnych informacji na temat konkretnej korporacji zawodowej na stronach tych publikowane są listy zawodowe zawierające alfabetyczny spis prawników będących członkami danej korporacji (także aplikantów) wraz z miejscem wykonywania zawodu oraz odpowiednim numerem rejestrowym. Na niektórych stronach dodatkowo umieszczone są wyszukiwarki prawników (np. na stronie Krajowej Rady Notarialnej można znaleźć wyszukiwarkę "Szukaj notariusza", z kolei na stronie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Poznaniu stworzono zestawienie kancelarii prawniczych z następującymi danymi: nazwa kancelarii, imiona i nazwiska wspólników, adresy i telefony oraz adresy poczty elektronicznej, godziny otwarcia) lub też bazy adresowe, podawane są również adresy poczty elektronicznej w celu nawiązania kontaktu z odpowiednim organem samorządu zawodowego. Przydatność tych stron jest więc zróżnicowana, w zależności od szczegółowości i aktualności rozpowszechnianych na nich informacji.
Dla klientów działających bardziej globalnie dobrym źródłem informacji o prawnikach w Internecie są portale korporacyjne tworzone przez międzynarodowe sieci firm prawniczych bądź sieci firm prawniczych lub pokrewnych (księgowi, doradcy podatkowi, biegli rewidenci itd.), lub przez różne firmy, organizacje i zrzeszenia służące pomocą w poszukiwaniu prawnika. Członkowie takiej sieci mają biura lub prowadzą działalność w wielu krajach, a także mogą zaoferować pomoc w innych dziedzinach przydatną klientowi w związku z jego kontaktem z prawem. Portale te można znaleźć w sieci przez wyszukiwarki.
Prawdziwą kopalnią wiedzy o prawnikach są prawnicze wortale prowadzące różnego rodzaju serwisy internetowe. W Polsce do najbardziej znanych należą Polski Serwer Prawa, Prawniczy Serwis Informacyjny (e-prawnik.pl), Serwis Prawny Rzeczpospolitej, serwer Sejmu RP, serwer Sądu Najwyższego, a także Biuletyn Informacji Publicznej.
Istnieją też wortale służące przede wszystkim poszukiwaniu prawników (np. Adwokat.com, Prawnicy.pl, PomocPrawna.info). W większości z nich dostępne są dane teleadresowe oraz podstawowe informacje o różnych instytucjach prawnych, odesłania do baz danych oraz katalogi stron prawniczych, a także fora dyskusyjne wraz z możliwością nawiązania kontaktu (e-mail). Niektóre zawierają witryny eksperckie typu "jak znaleźć dobrego prawnika" (np. e-prawnik.pl).
Wortale, na których można szukać prawnika, oferują przeważnie następujący dobór kryteriów poszukiwawczych: państwo, region, miejscowość, specjalizacja lub nazwisko prawnika. W sieci można jednak znaleźć wortale o bardziej specjalistycznym czy regionalnym charakterze (jeżeli poszukiwania są ograniczone terytorialnie – np. Mazowiecki Portal Prawniczy) będące swoistymi listami prawników lub przewodnikami po firmach prawniczych, a nawet doradzającymi, jak znaleźć prawnika specjalistę (np. serwis reprywatyzacja.info.pl), gdzie można uzyskać pomoc w poszukiwaniu prawników specjalizujących się w zagadnieniach reprywatyzacji). Dodatkowo pojawiły się też serwisy poradniczo-poszukiwawcze (np. poradaprawna.pl).
Coraz więcej firm prawniczych tworzy takie serwisy i staje się obecnymi w sieci, dając tym samym klientom dostęp do informacji o sobie. Dla klientów lubiących mieć kontakt z konkretnym prawnikiem czy firmą przeznaczone są właśnie serwisy firmowe mające postać od zwykłych wizytówek z podstawowymi danymi do serwisów internetowych składających się ze strony głównej i szeregu podstron oraz różnych odesłań, zawierających wiele szczegółowych informacji. Zazwyczaj są to informacje dotyczące nazwy firmy, składu firmy wraz z opisem kwalifikacji i przebiegiem kariery jej członków (wspólnicy, współpracownicy i pracownicy – tzw. serwisy służbowe), opisu świadczonych usług z zaznaczeniem głównego obszaru praktyki, sposobu działania firmy (misja, strategia, podejście do klienta), uczestnictwa firmy w różnego rodzaju sieciach, organizacjach czy związkach prawniczych, dane adresowe i możliwości kontaktu z firmą, możliwości zatrudnienia w firmie.
Dodatkowo na takich stronach umieszczane są aktualności z życia firmy, aktualności prawne, foldery i biuletyny dla klientów, opracowania dla klientów, informacje o prowadzonych szkoleniach, seminariach czy konferencjach dla klientów lub dla wszystkich zainteresowanych, fora dyskusyjne, a także odesłania do innych przydatnych stron. Cześć stron umożliwia również nawiązanie kontaktu z konkretnym prawnikiem, przesłanie mu wiadomości, czat, pobranie formularzy (np. zlecenia, pełnomocnictwa).
Często i nawet dość niespodziewanie można znaleźć wiele informacji o prawnikach w różnego rodzaju serwisach tematycznych specjalizujących się w obsłudze jednej, często dość wąskiej, dziedziny wiedzy, życia itd. Rzadko bowiem zdarza się, aby dziedzina ta nie miała punktów stycznych z prawem. Wiele specjalistycznych działów prawa rozwija się właśnie w taki sposób. Właśnie w takich serwisach można uzyskać bardzo szczegółowe i specjalistyczne informacje na temat możliwości uzyskania, nieraz bezpłatnej, pomocy prawnej. W szczególności dotyczy to np. ochrony konsumenta, praw kobiet, mniejszości narodowych, środowiska, turystyki. Co więcej, pojawiły się już serwisy wspomagające poszukiwanie prawników (patrz: Poszukiwania instytucjonalne).
W polskim Internecie istnieje również możliwość kompleksowej obsługi klienta poprzez serwisy korporacyjne i firmowe (e-Serwis), a idąc dalej możliwość świadczenia usług prawniczych drogą elektroniczną (e-Kancelaria) (np. www.e-kancelaria.pl). Są to rozwiązania mające przed sobą dużą przyszłość, także jeżeli chodzi o poszukiwanie prawnika.
Komunikacja społeczna
↑↓
Wciąż trudno jest w Polsce przecenić rolę komunikacji społecznej w poszukiwaniu prawnika. W pewnych kręgach jest to podstawowy, a czasami nawet jedyny, sposób uzyskiwania informacji o nim.
Opieranie się na danych przekazanych przez inne osoby jest dla klienta efektywne, jeżeli sformułowana w ten sposób ocena może być obiektywna i rzetelna, i może wynikać z rzeczywistego kontaktu z prawnikiem. Często jednak klienci nie potrafią dokonać takiej oceny, gdyż albo się na tym nie znają, albo mają za mało przesłanek do jej dokonania. Stąd w znacznej mierze ocena taka jest subiektywna i może ostatecznie nie odpowiadać potrzebom czy wymaganiom innego klienta.
Nie bez znaczenia jest również i to, czy określona informacja jest wyrazem samodzielnych przemyśleń i doświadczeń, czy też jest sterowana lub inspirowana przez innych, w tym przez samych prawników. Niezależnie jednak od tego, co można sądzić na ten temat, będzie ona jeszcze przez długi czas funkcjonować w społecznym obiegu informacji i stanowić jej źródło.
